پایگاه اجتماعی – اقتصادی خانواده و  افت تحصیلی فرزندان

 

۲-۲۵- فرضیه‏های تحقیق

 

فرضیه‏های اصلی تحقیق به این صورت مطرح می‏شود

 

۱- بین پایگاه اجتماعی – اقتصادی خانواده با افت تحصیلی فرزندان رابطه معناداری وجود دارد.

 

۲- بین نابسامانی و مشکلات خانواده با افت تحصیلی فرزندان رابطه معناداری وجود دارد.

 

۳- بین نگرش فرد نسبت به آینده شغلی و افت تحصیلی دانش‏آموزان رابطه معناداری وجود دارد.

 

۴- بین سطح تحصیلات در خانواده و افت تحصیلی فرزندان رابطه معناداری وجود دارد.

 

 

 

 

 

نمودار

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مدل کلی عوامل اجتماعی مؤثر بر افت تحصیلی

 

(مدل پیشنهادی نگارنده)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۲-۲۶- تعاریف نظری و عملیاتی مفاهیم:

 

تعریف نظری و عملیاتی پایگاه اجتماعی – اقتصادی[۱]

 

پایگاه اجتماعی[۲] جایی است که هر کس در ساخت اجتماعی اشغال می‏کند. وضع با مرتبتی است که شخص به طور ذهنی حفظ می‏کند یا سعی در نگاهداری آن در نظر دیگران دارد. (بیرو، ۱۳۷۰، ۳۸۰) به عبارت دیگر پایگاه اجتماعی، ارزش و اعتباری است که معاصران فرد برای او قائل می‏شوند و مانند نقش اجتماعی، هم دارای جنبه عینی است که برخی عناصر خارجی قابل مشاهده مانند میزان تحصیلات و وضعیت شغلی و حرفه‏ای و میزان دارایی، مشخصه آنند و هم جنبه ذهنی دارد که شامل تصور فرد درباره وضع و پایگاه اجتماعی خود است. (دارایایور، ۱۳۷۰، ۱۴۲)

 

 

 

 

سه روش اساسی برای سنجش پایگاه اجتماعی

 

سه روش اساسی برای سنجش پایگاه اجتماعی وجود دارد:

 

۱- روش اشتهادی (Reputational Method)

 

۲- روش ذهنی (Subjective Method)

 

۳- روش عینی (Objective Method)

 

(رفعت جاه، ۱۳۷۶، ۶۷)

 

در این تحقیق از روش عینی برای سنجش پایگاه اجتماعی والدین پاسخگویان استفاده شده است.

 

با بهره گرفتن از روش عینی برای سنجش پایگاه اجتماعی – اقتصادی خانواده طیفی طراحی شد. از آنجا که پایگاه اجتماعی خانواده بر اساس پایگاه سرپرست خانواده تعیین می‏شود. لذا جهت بررسی پایگاه اجتماعی – اقتصادی دانش آموزان از متغیرهای همچون میزان تحصیلات پدر، شغل و درآمد ماهانه پدر، نوع تملک منزل مسی و زیر بنای منزل مسی استفاده می‏شود. متغیرهای مذکور را می‏توان در جدول صفحه بعد نشان داد و امتیاز بندی کرد.

 

جدول شاخصها، تقسیم‏بندیها و امتیازات مربوط به مفهوم پایگاه اجتماعی – اقتصادی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مفهوم	تناقض	تقسیم بندی	امتیاز
پایکاه اجتماعی- اقتصادی	میزان تحصیلات پدر	فوق لیسانس و بالاتر     فوق دیپلم و لیسانس   سیکل و دیپلم   بی‏سواد و ابتدایی	۴     ۳   ۲   ۱
	شغل پدر	کارشناس مشاغل آازاد تجاری، استاد و امثال آن     کارمند، معلم، نظامی، کشاورز صاحب زمین و امثال آن   کارگر ساده، راننده،‏دست فروش، کسبه جزء و ….   بیکار و از کار افتاده یا فوت شده	۴     ۳   ۲   ۱
	درآمد ماهیانه پدر	بیش از ۳۰  هزار تومان     از ۲۱۰ تا ۳۰۰ هزار تومان   از ۱۰۱ تا ۲۰۰ هزار تومان   تا ۱۰۰ هزار تومان	۴     ۳   ۲   ۱
	نوع تملک منزل مسی	شخصی     سازمانی   اجاره‏ای   سرمایه‏داری	۴     ۳   ۲   ۱
	زیر بنای فعلی منزل مسی	بیش از ۱۵۰ متر     از ۱۰۱ تا ۱۵۰ متر   از ۷۱ تا ۱۰۰ متر   کمتر از ۷۰ متر	۴     ۳   ۲   ۱

 

 

تعریف نظری و عملیاتی انسجام خانوادگی

 

منظور از انسجام خانوادگی این است که والدین و فرزندان خانواده در کنار هم زندگی کرده و بین آنان اختلاف و درگیری نباشد. فضای عاطفی خانواده محبت آمیز بوده و افراد دارای کنش متقابل باشند. نبودن کنش متقابل و رابطه محبت آمیز بین اعضاء سبب تضعیف انسجام خانوادگی یا از بین رفتن آن می‏‏شود. بنابراین عدم انسجام و از هم گسیختگی آن را می‏توان تجزیه واحد خانواده و نقشهای اجتماعی آن دانست. زیرا در این صورت یک یا چند نفر از اغضای آن از عهده انجام تکالیف خود، آنطور که باید و شاید برنمی‏آیند، انواع گسیختگی خانواده بدین قرار است:

 

۱- خانواده تک والدی: حالتی است که واحد خانواده کامل نشده پدر (یا شوهر) در خانواده حضور ندارد و وظایف او توسط مادر انجام می‏گیرد.

 

۲- فسخ، جدایی، طلاق: که در این حالت خانواده به دلیل تصمیم به جدایی یکی از والدین تجربه می‏شود.

 

۳- خانواده دچار مشکلات عاطفی: خانواده‏ای است که اعضاء آن با هم زندگی می‏کنند اما دارای کنش متقابل نبوده و از حمایت احساس هم محرومند.

 

۴- عدم موفقیت غیر ارادی در اجرای نقشهای خانوادگی: در این حالت یکی از اعضای خانواده مبتلا به بیماری جسمی یا روانی طولانی مدت و مشکلات شبیه به آن است که در نتیجه موفق به انجام وظایف خود نیست.

 

(داریاپور، ۱۳۷۰، ۹۹)

 

جهت ساختن شاخص انسجام خانوادگی، با بهره‏گیری از منبع بالا، از متغیرهای همچون، زندگی با والدین، عدم وجود اختلافات میان والدین، رابطه صمیمانه فرزند (دانش آموز) با والدین و خواهران و برادران، نظرخواهی خانواده از فرزند (دانش آموز) درباره مسائل داخل خانواده، مناسب یا نامناسب بودن وضعیت منزل جهت درس خواندن، استفاده شده است که نحوه امتیاز بندی آنها به شرح جدول زیر آمده است:

 

جدول متغیرها و امتیازات مربوط به شاخص انسجام خانوادگی